Bài viết được sự cố vấn chuyên môn từ Bác sĩ Mai Phương Dung – Chuyên khoa Mắt, Bệnh viện Đại học Y Tân Tạo.

Cận thị là một trong những tật khúc xạ phổ biến, ảnh hưởng đến khả năng nhìn xa và gây nhiều bất tiện trong sinh hoạt hằng ngày. Tình trạng này đang ngày càng gia tăng, đặc biệt ở trẻ em và người trẻ tuổi. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu cận thị, hiểu rõ nguyên nhân, phương pháp điều trị cũng như cách chăm sóc, phòng ngừa sẽ giúp bảo vệ thị lực tốt hơn, hạn chế biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.

CẬN THỊ LÀ GÌ?

Cận thị là một tật khúc xạ phổ biến, khiến mắt nhìn rõ các vật ở gần nhưng lại khó nhìn các vật ở xa. Tình trạng này thường xuất hiện ở lứa tuổi học sinh, đặc biệt là từ 8 đến 12 tuổi. Trong giai đoạn dậy thì, khi cơ thể phát triển nhanh, độ cận cũng có xu hướng tăng nhanh hơn. Sau tuổi 20, độ cận thường ổn định và ít thay đổi.

Phân loại độ cận thị:

• Cận nhẹ: dưới -3.00 diop
• Cận trung bình: từ -3.25 đến -6.00 diop
• Cận nặng: từ -6.00 đến -10.00 diop
• Cận rất nặng (cận cực đoan): trên -10.25 diop

NGUYÊN NHÂN CẬN THỊ Ở MẮT VÀ YẾU TỐ RỦI RO

Nguyên nhân và yếu tố dễ làm mắt bị cận thị:

• Do di truyền: Nếu ba mẹ bị tật khúc xạ (như loạn thị, cận thị), thì con cái cũng dễ bị cận hơn những trẻ khác.
• Do môi trường sống và sinh hoạt: Trẻ em ít ra ngoài chơi, ít tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên mà suốt ngày chỉ ở trong nhà thì nguy cơ bị cận sẽ cao hơn.
• Do sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều: Việc học tập hoặc giải trí bằng điện thoại, máy tính bảng, tivi trong thời gian dài, nhất là khi ngồi quá gần hoặc thiếu ánh sáng, cũng dễ làm mắt bị cận.

DẤU HIỆU CẬN THỊ Ở MẮT

Các dấu hiệu cận thị hoặc triệu chứng mắt cận bao gồm:

• Nhìn xa bị mờ: Khó thấy rõ các vật ở xa như bảng hiệu, biển báo, bảng đèn,…
• Hay nheo mắt: Phải nheo mắt lại mới thấy rõ hơn, nhất là khi nhìn chữ hoặc đồ vật ở khoảng cách xa.
• Mắt dễ mỏi, dễ khô: Làm việc lâu với sách vở hay màn hình điện thoại, máy tính khiến mắt bị mỏi, có cảm giác khô hoặc cộm.
• Nhức đầu: Có thể đau âm ỉ khắp đầu hoặc đau từng vùng như trán, thái dương,… do mắt phải điều tiết nhiều.
• Chớp mắt thường xuyên: Ở tuổi thanh thiếu niên, khi mắt bắt đầu suy yếu hoặc mắc tật khúc xạ, tần suất chớp mắt có thể từ 14–17 lần/phút. Ở người trưởng thành, tần suất này có thể dao động từ 15–30 lần/phút. Việc chớp mắt quá mức có thể là một trong những biểu hiện sớm cho thấy mắt đang gặp vấn đề và cần được kiểm tra.

Dấu hiệu cận thị ở trẻ em:

• Liên tục nheo mắt khi nhìn xa hoặc nhìn bảng trong lớp.
• Không nhận ra các vật ở xa, hay lơ ngơ khi gọi từ xa.
• Chớp mắt liên tục, có khi còn nhíu mặt, nghiêng đầu.
• Hay dụi mắt, nhất là sau khi đọc sách hay xem tivi.
• Thường ngồi sát tivi hoặc mang sách lại gần mắt để nhìn rõ hơn.

Lưu ý thêm: Một số người bị mờ mắt khi ánh sáng yếu, chẳng hạn như khi lái xe ban đêm, nhưng ban ngày lại nhìn rõ. Tình trạng này gọi là cận thị ban đêm.

BIẾN CHỨNG MẮT CẬN THỊ

Cận thị nếu không kiểm soát tốt có thể gây ra nhiều ảnh hưởng, từ nhẹ tới nặng, cụ thể như:

• Làm giảm chất lượng cuộc sống, ảnh hưởng đến việc học, làm việc hay tham gia các hoạt động thường ngày.
• Mắt dễ bị mỏi, nhức đầu kéo dài, nhất là sau khi làm việc hoặc đọc sách lâu.
• Dễ gây nguy hiểm cho bản thân và người khác, đặc biệt khi lái xe, đi đường hoặc làm việc với máy móc nặng.
• Người bị cận thị cũng có nguy cơ cao mắc thêm các bệnh về mắt khác như: bong võng mạc, tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể, thậm chí có thể dẫn đến mù lòa nếu không phát hiện sớm.

Cận thị không thể tự hết, nhưng nếu đi khám sớm và được bác sĩ tư vấn, bạn có thể điều chỉnh thị lực bằng cách đeo kính đúng độ hoặc mổ cận (nếu đủ điều kiện).

Vì vậy, nên khám mắt định kỳ để theo dõi và kiểm soát tốt tình trạng cận, giúp mắt khỏe và tránh được những biến chứng không mong muốn.

PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN CẬN THỊ

Cận thị thường được phát hiện khi đi khám mắt ở các phòng khám chuyên khoa. Bác sĩ sẽ tiến hành một số bước kiểm tra như sau:

• Đo thị lực: Người khám sẽ được che lần lượt từng bên mắt và đọc chữ cái, con số với kích cỡ khác nhau trên bảng thị lực. Bác sĩ sẽ đánh giá xem mắt còn nhìn rõ tới mức nào.

• Đo khúc xạ: Đây là bước quan trọng trong khám mắt định kỳ, giúp bác sĩ biết chính xác độ cận để kê kính phù hợp.
• Khám đáy mắt: Trước khi kiểm tra, bác sĩ sẽ nhỏ một loại thuốc vào mắt để làm giãn đồng tử, giúp dễ quan sát bên trong mắt hơn. Sau khi đồng tử đã giãn, bác sĩ sẽ dùng một loại kính có ánh sáng để soi vào trong mắt, kiểm tra tình trạng của võng mạc và thần kinh thị giác. Sau khi nhỏ thuốc, mắt sẽ nhạy cảm với ánh sáng trong vài tiếng. Trong thời gian này, người bệnh nên đeo kính râm hoặc kính bảo hộ do bác sĩ cung cấp để tránh bị chói mắt khi ra ngoài.

ĐIỀU TRỊ CẬN THỊ

Điều trị cận thị giúp cải thiện tầm nhìn bằng cách điều chỉnh ánh sáng đi đúng vào võng mạc, thường là thông qua việc đeo kính hoặc phẫu thuật khúc xạ. Bên cạnh đó, người bị cận cũng cần được theo dõi định kỳ để kiểm soát các biến chứng như tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể hay bong võng mạc.

Các phương pháp điều trị phổ biến gồm:

• Đeo kính cận: Đây là cách đơn giản và an toàn nhất để cải thiện tầm nhìn cho người bị cận. Tròng kính có thể được thiết kế riêng, phù hợp nếu người bệnh bị kết hợp thêm tật viễn thị hay loạn thị.
• Kính áp tròng: Là những miếng kính nhỏ, mềm hoặc cứng, đặt trực tiếp lên bề mặt mắt (giác mạc). Kính áp tròng có thể điều chỉnh được nhiều dạng tật khúc xạ khác nhau. Tuy nhiên, kính này cần được vệ sinh và bảo quản cẩn thận. Bác sĩ sẽ giúp chọn loại kính phù hợp với tình trạng mắt và lối sống của từng người.
• Phẫu thuật khúc xạ: Mục đích là giảm lệ thuộc vào kính cận hay kính áp tròng. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể mổ cận. Bác sĩ sẽ chỉ định mổ khi độ cận đã ổn định và không còn tăng thêm. Trước khi quyết định, bác sĩ sẽ giải thích rõ ràng về lợi ích và rủi ro của từng phương pháp để người bệnh hiểu và chọn lựa.
• Biện pháp làm chậm cận thị: Đặc biệt quan trọng với trẻ em và thanh thiếu niên – đối tượng dễ bị tăng độ nhanh. Một số cách đang được áp dụng như: nhỏ thuốc chuyên dùng theo toa, tăng thời gian vui chơi ngoài trời, hoặc dùng kính áp tròng đặc biệt để làm chậm tiến triển của độ cận.

PHÒNG NGỪA CẬN THỊ Ở MẮT THẾ NÀO?

Một số cách đơn giản để phòng ngừa cận thị, giữ cho mắt sáng khỏe lâu dài:

• Đi khám mắt định kỳ: Nên đi kiểm tra mắt thường xuyên để phát hiện sớm các vấn đề và điều chỉnh kịp thời.
• Bảo vệ mắt khi ra nắng: Nhớ đeo kính râm khi ra đường để tránh tia UV từ ánh nắng mặt trời làm hại mắt.
• Đeo kính bảo hộ khi cần thiết: Nếu có chơi thể thao, làm việc với máy móc hay tiếp xúc bụi bặm, nên đeo kính bảo vệ để tránh chấn thương ở mắt.
• Sử dụng ánh sáng vừa đủ khi đọc sách hay làm việc: Không nên đọc sách hay làm việc trong điều kiện thiếu sáng hoặc quá sáng vì sẽ làm mắt mau mỏi.
• Đeo kính đúng theo toa bác sĩ: Không nên tự ý mua kính, cần đo khám mắt và dùng đúng độ kính bác sĩ chỉ định.

• Giữ kính sạch sẽ: Nếu dùng kính áp tròng hay kính thường, cần vệ sinh và cất giữ đúng cách để tránh viêm nhiễm cho mắt.
• Cho mắt nghỉ đúng cách: Cứ làm việc hay nhìn màn hình khoảng 20 phút thì nên dừng lại một chút, nhìn ra xa khoảng 6 mét trong 20 giây để mắt thư giãn.
• Ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, cá và thực phẩm tốt cho mắt như cà rốt, bí đỏ, trứng gà…
• Vận động mỗi ngày: Tập thể dục đều đặn giúp máu lưu thông tốt, mắt cũng khỏe hơn.
• Kiểm soát các bệnh lý liên quan: Nếu bạn có bệnh cao huyết áp hoặc tiểu đường, hãy điều trị và theo dõi kỹ, vì những bệnh này có thể ảnh hưởng đến mắt.
• Không hút thuốc: Thuốc lá có thể làm hỏng mạch máu ở mắt, tăng nguy cơ mắc các bệnh về mắt như đục thủy tinh thể.

Cận thị không thể tự khỏi, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát và điều chỉnh nếu phát hiện sớm và có hướng điều trị đúng cách. Khám mắt định kỳ, đeo kính đúng toa, có lối sống lành mạnh và chăm sóc mắt mỗi ngày là những việc quan trọng để giữ gìn đôi mắt khỏe mạnh. Quan tâm đến sức khỏe thị lực là cách chủ động bảo vệ tầm nhìn lâu dài và góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho bản thân cũng như những người xung quanh.

—————————————————