Chẩn đoán và điều trị Sốt xuất huyết: Hướng dẫn mới của Bộ Y tế

Bộ Y tế ban hành Quyết định Số 2760/QĐ-BYT (ngày 4/7/2023) về việc Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị sốt xuất huyết Dengue, được áp dụng tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trong cả nước.

SỐT XUẤT HUYẾT DENGUE LÀ GÌ?

Sốt xuất huyết Dengue là bệnh truyền nhiễm gây dịch do vi rút Dengue gây nên. Vi rút Dengue có 4 túyp huyết thanh là DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4. Vi rút truyền từ người bệnh sang người lành do muỗi đốt. Muỗi Aedesaegypti là côn trùng trung gian truyền bệnh chủ yếu.

Bệnh xảy ra quanh năm, thường gia tăng vào mùa mưa. Bệnh gặp ở cả trẻ em và người lớn. Đặc điểm của sốt xuất huyết Dengue là sốt, xuất huyết và thoát huyết tương, có thể dẫn đến sốc giảm thể tích tuần hoàn, rối loạn đông máu, suy tạng, nếu không được chẩn đoán sớm và xử trí kịp thời dễ dẫn đến tử vong.

Bệnh sốt xuất huyết Dengue có triệu chứng đa dạng, diễn biến nhanh chóng từ nhẹ đến nặng. Bệnh thường khởi phát đột ngột và diễn biến qua ba giai đoạn: Giai đoạn sốt, giai đoạn nguy hiểm và giai đoạn hồi phục.

Phát hiện sớm bệnh và hiểu rõ những vấn đề lâm sàng trong từng giai đoạn của bệnh giúp chẩn đoán sớm, điều trị đúng và kịp thời, nhằm cứu sống người bệnh.

GIAI ĐOẠN VÀ BIỂU HIỆN CỦA SỐT XUẤT HUYẾT

Giai đoạn sốt có các biểu hiện:

+ Sốt cao đột ngột, liên tục;

+ Nhức đầu, chán ăn, buồn nôn;

+ Da xung huyết;

+ Đau cơ, đau khớp, nhức hai hố mắt;

+ Thường có chấm xuất huyết ở dưới da, chảy máu chân răng hoặc chảy máu mũi…

Giai đoạn nguy hiểm thường vào ngày thứ 3 – 7. Người bệnh thường có thể còn sốt hoặc đã giảm sốt và có thể có các biểu hiện: Đau bụng nhiều và liên tục hoặc tăng cảm giác đau nhất là ở vùng gan; vật vã, lừ đừ, li bì; có thể đau; nôn ói.

Người bệnh có biểu hiện thoát huyết tương do tăng tính thấm thành mạch (thường kéo dài 24 – 48 giờ) như: Tràn dịch màng phổi, mô kẽ (có thể gây suy hô hấp), màng bụng, phù nề mi mắt. Nếu thoát huyết tương nhiều sẽ dẫn đến sốc với các biểu hiện vật vã, bứt rứt hoặc li bì, lạnh đầu chi, mạch nhanh nhỏ, huyết áp kẹt (hiệu số huyết áp tối đa và tối thiểu ≤ 20 mmHg hoặc tụt huyết áp, không đo được huyết áp, mạch không bắt được, da lạnh, nổi vân tím (sốc nặng), tiểu ít.

Người bị xuất huyết có nhiều loại như sau:

• Xuất huyết dưới da: Nốt xuất huyết rải rác hoặc chấm xuất huyết thường ở mặt trước hai cẳng chân và mặt trong hai cánh tay, bụng, đùi, mạn sườn hoặc mảng bầm tím.
• Xuất huyết niêm mạc như chảy máu chân răng, chảy máu mũi, nôn ra máu, đi ngoài (tiêu) phân đen hoặc máu, xuất huyết âm đạo hoặc tiểu máu.
• Xuất huyết nặng: chảy máu mũi nặng (cần nhét bấc hoặc gạc cầm máu), xuất huyết âm đạo nặng, xuất huyết trong cơ và phần mềm, xuất huyết đường tiêu hóa và nội tạng (phổi, não, gan, lách, thận), thường kèm theo tình trạng sốc, giảm tiểu cầu, thiếu Oxy mô và toan chuyển hóa có thể dẫn đến suy đa phủ tạng và đông máu nội mạch nặng. Xuất huyết nặng cũng có thể xảy ra ở người bệnh dùng các thuốc kháng viêm như Acetylsalicylic Acid (Aspirin), Ibuprofen hoặc dùng Corticoid, tiền sử loét dạ dày – tá tràng, viêm gan mạn.

Một số trường hợp nặng có thể có biểu hiện suy tạng như tổn thương gan nặng/suy gan, thận, tim, phổi, não. Những biểu hiện nặng này có thể xảy ra ở người bệnh có hoặc không có sốc do thoát huyết tương; tổn thương gan nặng/suy gan cấp; tổn thương/suy thận cấp; rối loạn tri giác (sốt xuất huyết Dengue thể não); viêm cơ tim, suy tim, hoặc suy chức năng các cơ quan khác.

Giai đoạn hồi phục thường vào ngày thứ 7 – 10 của bệnh. Biểu hiện là người bệnh hết sốt, toàn trạng tốt lên, thèm ăn, huyết động ổn định và tiểu nhiều; có thể phát ban hồi phục hoặc ngứa ngoài da; có thể có nhịp tim chậm, không đều, có thể có suy hô hấp do quá tải dịch truyền.

8 TRƯỜNG HỢP CẦN NHẬP VIỆN

• Bệnh nhân sống một mình;
• Nhà xa cơ sở y tế, không thể nhập viện kịp thời khi bệnh trở nặng;
• Gia đình không có khả năng theo dõi sát;
• Trẻ còn bú sữa;
• Dư cân, béo phì;
• Phụ nữ có thai;
• Người trên 60 tuổi;
• Người có bệnh mạn tính đi kèm (thận, tim, gan, hen, COPD kém kiểm soát, đái tháo đường, thiếu máu tan máu…).

Phần lớn các trường hợp mắc sốt xuất huyết đều được điều trị ngoại trú hoặc theo dõi tại bệnh viện. Tuy nhiên trong quá trình diễn biến, bệnh có thể chuyển từ mức độ nhẹ sang nặng, vì vậy khi thăm khám cần phân độ lâm sàng để tiên lượng bệnh và có kế hoạch xử trí thích hợp.

Sốt xuất huyết Dengue ở người lớn có một số khác biệt so với trẻ em, tuy ít diễn tiến đến biến chứng sốc hơn nhưng các biểu hiện sốt xuất huyết thường nhiều hơn, đôi khi đe dọa đến tính mạng.

Khi người bệnh có các biểu hiện đe dọa trở nặng hoặc các dấu hiệu khiến người bệnh và người nhà lo lắng thì nên cho nhập viện để điều trị. Các dấu hiệu bao gồm:

+ Sốt cao liên tục, không giảm mặc dù người bệnh đã uống thuốc hạ sốt

+ Xuất hiện các triệu chứng xuất huyết như chấm hay mảng xuất huyết ở da, chảy máu cam, chảy máu răng miệng hoặc rong kinh (ở phụ nữ).

Phát hiện sớm và hiểu rõ những vấn đề lâm sàng trong từng giai đoạn của bệnh giúp chẩn đoán sớm, điều trị đúng, kịp thời, nhằm cứu sống người bệnh.

Tải toàn Quyết định số 2760/QĐ-BYT (có mộc đỏ) hoặc bản Word.

Nguồn Bộ Y tế